نانوفنّاوری و حریم خصوصی: نگاه اخلاقی و حقوقی

زمینه: یکی از مهم‌ترین چالش های اخلاقی و حقوقی که در مورد پیشرفت و به‌کارگیری نانوفناوری مطرح شده، مسئله حریم خصوصی است. هسته اصلی این چالش «فناوری تشخیص هویت از طریق امواج رادیویی» (آرفید) است. تراشه­های آرفید با استفاده از فناوری نانو، بسیار کارآمدتر، کوچک‌تر و ارزان‌تر از گذشته تولید می‌شوند. این برچسب‌ها امروزه برای ردیابی، صورت‌برداری و جلوگیری از سرقت کالاها در فروشگاه‌های بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرند. اطلاعاتِ ذخیره‌شده روی تراشه آرفید، حتی پس از فروش و خروج کالای حاملِ آن از فروشگاه، به­آسانی با یک دستگاه خواننده الکترونیکی قابل دسترسی و بنابراین فردی که آن کالا را به همراه دارد، بی آنکه بداند، قابل ردیابی است. فراگیریِ برچسب‌های آرفید و استفاده از آنها به شکل کنونی، یعنی بدون هر گونه تدبیر امنیتی، حریم خصوصیِ افراد را به­شدت تهدید می‌کند. پژوهش حاضر ضمنِ مطالعه چگونگیِ نقض حریم خصوصیِ افراد در اثر استفاده نادرست از نانوفناوری و نیز پرداختن به اهمیتِ حریم خصوصی در زندگیِ اخلاقیِ افراد و توجه به جایگاهِ آن در نظام‌های حقوقیِ بین­المللی و کشورهای مختلف، از جمله ایران، می‌کوشد جامعه را از این خطراتِ بالقوه و راه‌های مقابله با آن آگاه سازد. نتیجه‌گیری: از آنجا که نقض حریم خصوصی ارزش‌هایی مثل «کرامت انسانی»، «خودآیینی» و «صمیمیت» و بدین‌ترتیب بنیانِ زندگیِ اخلاقیِ افراد را به خطر می‌اندازد، لازم است ضمن رعایت اصول اخلاقی، راهکارهایی حقوقی اندیشیده شوند تا ضمن بهره‌مندی از مزایای فناوری آرفید امکان سوءاستفاده از آن برای تهدید امنیّت و نقض حقوق شهروندان مرتفع شود.